Miłosierdzie gminy - czas i miejsce akcji
Akcja Miłosierdzia gminy Marii Konopnickiej dzieje się w małej wspólnocie szwajcarskiej — w gminie Höttingen — w drugiej połowie XIX wieku (w czasach współczesnych pisarce). Na początku pisarka „oprowadza” czytelnika po okolicy gmachu gminy, ale główny wątek, związany z licytacją, odbywa się w kancelarii gminy. Całość wydarzeń rozgrywa się w ciągu około godziny, podczas której mieszkańcy oczekują na przybycie Radcy, a potem oglądają Kuntza i licytują opiekę nad nim.
Funkcja czasu i miejsca akcji
Ograniczenie miejsca akcji niemal wyłącznie do kancelarii gminnej ma charakter symboliczny. To właśnie w tym urzędowym wnętrzu ujawnia się prawdziwe oblicze „miłosierdzia gminy” — pozbawionego empatii, podporządkowanego kalkulacji i interesowi ekonomicznemu. Zamknięta przestrzeń sali obrad przypomina salę sądową, w której nieformalnie zapada wyrok na starego Kuntza. Bohater zostaje oceniony, upokorzony i „sprzedany” jak przedmiot, co podkreśla odczłowieczenie biednych i słabych.
Krótki czas trwania akcji (około jednej godziny) potęguje dramatyzm wydarzeń i uwydatnia mechaniczność działań urzędników oraz mieszkańców. W tak krótkim czasie decyduje się los człowieka, co pokazuje, jak bezrefleksyjnie i rutynowo społeczność traktuje sprawy życia i śmierci. Brak dłuższej perspektywy czasowej sprawia, że czytelnik skupia się na jednym wydarzeniu, które staje się modelem działania całego systemu społecznego, a nie jednostkowym przypadkiem.
